W związku z premierą Wolfenstein II: The New Colossus wielu graczy ponownie usłyszało o „Kręgu z Krzyżowej”, z którym współpracował główny bohater.

Mogę się jednak założyć, że ilość osób, która słyszała o prawdziwym „Kręgu” mógłbym zliczyć na palcach obu rąk. Postaram się wam przybliżyć, czym zajmowała się prawdziwa organizacja oraz podać kilka istotnych informacji o niej.

Należy wiedzieć, że to nie osoby związane z Helmuthem Jamesem von Moltke nadały sobie miano „Kręgu z Krzyżowej” (Kreisauer Kreis), a gestapo – i to dopiero w 1944 roku, czyli po około 5 latach działalności. Nadano im ich przydomek w związku z miejscem trzech dużych spotkań członków. Był nim dom na wzgórzu w Krzyżowej, który należał właśnie do rodziny von Moltke.

 

Sama organizacja antyhitlerowska była bardzo różnorodna pod względem pochodzenia członków. W jej szeregach znajdowali się urzędnicy, intelektualiści, ale również duchowni oraz przedstawiciele uboższych warstw społecznych. Warto pamiętać, że organizacja nie zrzeszała osób o takich samych lub podobnych poglądach. Wręcz przeciwnie – ich światopoglądy oraz programy polityczne, które głosili często były sprzeczne, ale pracowali wspólnie ponad podziałami, aby utworzyć wspólnie program polityczny, gospodarczy oraz kilka innych postulatów dla powojennych Niemiec i Europy.

Krąg powstał w 1940 roku, jako grupy osób skupione wokół Jamesa von Moltke oraz Petera Yorcka von Wartenburga. Grupa nie miała zwartej struktury, a nawet nazwy. Najważniejszym elementem ich scalającym był sprzeciw przeciwko sytuacji panującej w Niemczech, działaniami wojsk nazistowskich oraz polityce Adolfa Hitlera. Grupa zdając sobie sprawę z braku możliwości wykonania przewrotu zbrojnego zajęła się opracowaniem programu ustrojowego dla powojennych Niemiec. Zdawali sobie sprawę, że klęska nazistów jest nieunikniona, a wszelkie zmiany w Europie możliwe są tylko przy działaniach „od wewnątrz”. Aby nie wzbudzać podejrzeń służby bezpieczeństwa spotykali się tylko w kilka osób, ale za to spotkań odbyły się setki. Spotkania w większym gronie odbyły się tylko trzy – w majątku rodziny von Moltke.

Przedstawiciele kręgu starali się nawiązać kontakty z ugrupowaniami opozycyjnymi w okupowanej Norwegii, Holandii oraz Belgii oraz bezskutecznie próbowano uzyskać pomoc ze strony aliantów. Za swoją działalność antyniemiecką oraz pomoc w organizacji zamachu na Adolfa Hitlera (20 lipca 1944 roku) przez Clausa Stauffenberga dziewięciu członków kręgu zostało skazanych na śmierć. Wyrok wykonany został na ośmiu z nich – w tym na założycielach – Helmuthcie oraz Peterze.

Najważniejszymi osobami powiązanymi z Krzyżową byli:

Helmuth James von Moltke (11.03.1907-23.01.1945) – właściciel majątku Krzyżowa, adwokat w sprawach prawa międzynarodowego o prawa prywatnego w Berlinie.

Freya von Moltke (29.03.1911-01.01.2010) – doktor praw, z bankierskiej rodziny Deichmannów w Kolonii, powierniczka i współpracownica swojego męża.

Peter Yorck von Wartenburg (13.11.1904-08.09.1944) – właściciel majątku Oleśnica Mała, prawnik prawa administracyjnego.

Marion Yorck von Wartenburg (14.06.1904-13.04.2007) – z domu Winter, doktor praw, powierniczka i współpracownica swojego męża.

Adam von Trott zu Solz (09.08.1909-26.08.1944) – prawnik, pracownik Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Hans-Bernd von Haeften (18.12.1905 – 18.05.1944) – prawnik.

Carl Dietrich von Trotha (25.06.1907-28.06.1952) – prawnik i rzeczoznawca nauk ekonomicznych w Ministerstwie Gospodarki Rzeszy.

Horst von Einsiedel (07.06.1905 – 25.02.1947) – prawnik i ekonomista w Urzędzie Chemii Rzeszy.

Adolf Reichwein (03.10.1898 – 20.10.1944) – doktor filozofii, pedagog, do 1933r. profesor w Halle, następnie nauczyciel wiejski w Tiefensee, w końcu pedagog muzealny w Berlinie.

Theodor Haubach (15.09.1896-23.01.1945) – doktorat u Karola Jaspersa, dziennikarz, literat, polityk.

 

To właśnie tu odbyła się szeroko znana msza pojednania w dwóch językach w 12 listopada 1989 roku. Obecnie w Krzyżowej znajduje się „Fundacja Krzyżowa”, która w duchu „Kręgu” stara się propagować porozumienie pomiędzy narodami, religiami i zachęca do pokojowego ich współżycia.

Aktualnie w ich programie można znaleźć projekty historyczne, ekologiczne, integracyjne, regionalne i artystyczne. Najważniejszym jest jednak wspomnienie mszy pojednania z 12 listopada 1989 roku i coroczne wspominanie tego wydarzenia. Wszystkiego tego można doświadczyć samemu i to w odległości około 50 kilometrów od Wrocławia.